Trầm cảm sau sinh là sự thay đổi về hành vi, cảm xúc và cơ thể, thường khởi phát sau khi sinh con khoảng 4 tuần. Đây là bệnh lý xảy ra phổ biến ở nhiều sản phụ hiện nay và nếu không được điều trị kịp thời, người mẹ có thể gây nguy hiểm cho bản thân và đứa con.
Nội dung
1. Trầm cảm sau sinh là gì?
Trầm cảm sau khi sinh (Postpartum depression hay PPD) là một dạng rối loạn cảm xúc, bao gồm những suy nghĩ tiêu cực, buồn chán vô cớ, khó giải khuây và lo lắng về nhiều vấn đề trong cuộc sống. Phụ nữ mắc phải trầm cảm sau sinh thường lo sợ con mình bị hại hoặc tự nghĩ bản thân là người mẹ xấu. Mức độ của bệnh không đồng nhất, có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, tự khỏi hoặc thậm chí là kéo dài nếu như không có biện pháp điều trị kịp thời.
Trong vài năm trở lại đây, tỷ lệ mắc bệnh trầm cảm sau sinh đang ở mức báo động. Kết quả nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện Hùng Vương (TP. HCM) cho thấy, tỷ lệ bệnh nhân có dấu hiệu trầm cảm sau sinh nở là 41%. Theo báo cáo mới hơn tại Bệnh viện Từ Dũ, con số này chiếm khoảng 12,5%, trong đó có 5,3% trầm cảm thực sự.
Trầm cảm sau khi sinh rất khó để nhận biết do một số biểu hiện dễ bị nhầm lẫn với những rối loạn thời kỳ hậu sản. Chỉ khi xảy ra hậu quả đau lòng và bệnh tiến triển ở mức độ nặng, mọi người mới chú ý đến căn bệnh này thì đã muộn.
2. Nhận biết 10 dấu hiệu trầm cảm sau sinh
Nếu có ít nhất 5 triệu chứng dưới đây, trong đó bao gồm 3 triệu chứng xếp từ 1 đến 5 thì bạn cần đi khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được tư vấn và hỗ trợ.
- Tâm trạng thay đổi thất thường, dễ bùng nổ cảm xúc.
- Cảm thấy buồn bã cả ngày nhưng không biết lý do, vô vọng, chán nản, trống rỗng, quá tải với mọi thứ xung quanh.
- Cảm thấy khó thở như bị đè chặt.
- Tâm lý lo lắng, bồn chồn và bất an, biểu hiện qua việc lo sợ ở một mình, sợ đi ra ngoài hoặc sợ bị bỏ rơi. Ngoài ra, người bệnh còn có cảm giác sợ hãi, lo sợ làm tổn hại con.
- Thu mình lại và thiếu tự tin khi giao tiếp xã hội. Nhiều người thậm chí gặp khó khăn khi tiếp xúc với người thân, bạn bè hoặc không muốn gần gũi với con.
- Suy giảm trí nhớ, đôi lúc không sắp xếp được suy nghĩ. Đặc biệt, người bệnh cũng giảm sự tập trung chú ý, không thể đọc sách, xem tivi hay trò chuyện bình thường.
- Khóc nức nở (vì những sự việc nhỏ nhặt), thậm chí khóc lóc cả ngày, khóc thường xuyên mà không rõ lý do cụ thể.
- Mất ngủ, khó ngủ cũng là triệu chứng thường gặp của trầm cảm sau sinh. Theo đó, người bệnh có thể trằn trọc đến gần sáng hoặc không ngủ được. Nhiều trường hợp ngủ không liên tục, hay thức giấc nhiều lần trong một đêm, thỉnh thoảng gặp ác mộng hoặc rối loạn nhịp thức – ngủ (ngủ ngày – thức đêm). Tuy nhiên, có đôi lúc người bệnh lại tăng nhu cầu ngủ, ngủ quá nhiều trong ngày.
- Ăn kém, chán ăn, suy giảm cân nặng, hoặc có trường hợp lại ăn rất nhiều, tăng cân không kiểm soát.
- Mệt mỏi, kiệt sức và mất năng lượng, chỉ ngồi một chỗ hoặc nằm một chỗ, không đủ khả năng để chăm sóc và cho con bú.
Trong trường hợp sản phụ xuất hiện ý nghĩ tự sát hoặc làm hại trẻ thì đây là một diễn biến nghiêm trọng, cần được can thiệp y khoa khẩn cấp để không gây ra những hệ lụy đáng tiếc.
3. Nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh xuất phát chủ yếu từ các nguyên nhân sau:
3.1 Sự thay đổi nội tiết trong cơ thể
Trong giai đoạn mang thai, cơ thể thường tiết ra một lượng lớn hormone Estrogen và Progesterone. Hai loại hormone này chính là chìa khóa để tạo ra dopamine và serotonin (chất dẫn truyền thần kinh trong não), giúp người phụ nữ cảm thấy dễ chịu, vui vẻ và thoải mái.
Tuy nhiên, sau khi em bé ra đời, nồng độ Estrogen và Progesterone bắt đầu suy giảm đột ngột, dẫn đến sự rối loạn nội tiết tố sau sinh và đây cũng là nguyên nhân khiến tâm lý của sản phụ trở nên thất thường.
Điển hình là trong khoảng 6 tuần sau khi sinh con, các biểu hiện của trầm cảm mà người phụ nữ có thể gặp phải là không quan tâm đến việc chải chuốt, vệ sinh hay tắm rửa; Lo sợ người khác chăm nom trẻ không tốt; Mất ngủ do phải liên tục chăm sóc bé; Không có nhu cầu rời khỏi nhà và giao tiếp với người khác.
Bên cạnh đó, sự suy giảm nhanh hormone tuyến giáp hay những thay đổi về thể tích máu, huyết áp, hệ miễn dịch và chuyển hóa cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng mệt mỏi, cảm xúc dễ thay đổi và trầm cảm sau khi sinh ở phụ nữ.
3.2 Có bệnh sử trầm cảm
Phụ nữ có tiền sử bị bệnh trầm cảm trước và sau khi mang thai, hoặc đang điều trị bệnh trầm cảm thường có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh cao gấp 3-5 lần so với phụ nữ bình thường.
3.3 Áp lực từ vai trò làm mẹ
Sự ra đời của đứa trẻ có thể tạo ra những thay đổi liên tục về mặt cảm xúc, từ phấn khích vui vẻ cho đến những lo lắng, sợ hãi và áp lực. Nhiều chị em mong muốn trở thành người mẹ hoàn hảo nên có xu hướng tự chăm con mà không nhờ người khác giúp đỡ khi cần thiết.
Những người lần đầu làm mẹ càng gặp nhiều khó khăn hơn do chưa có kinh nghiệm chăm sóc trẻ sơ sinh, đặc biệt là khi bé bị ốm. Điều này cũng dẫn đến áp lực vô hình, khiến người mẹ cảm thấy mệt mỏi, uể oải và dễ thay đổi tâm trạng hơn.
3.4 Thiếu ngủ, thiếu dinh dưỡng, lo lắng quá nhiều
Khi người mẹ chịu quá nhiều áp lực, căng thẳng, sẽ không có thời gian và tinh thần để chăm sóc bản thân dẫn đến thiếu ngủ, suy dinh dưỡng, suy nhược thần kinh và mặc cảm về vóc dáng, da dẻ. Đây cũng là nguyên nhân làm cho người phụ nữ dễ nảy sinh căng thẳng, bực bội và hậu quả là trầm cảm.
3.5 Mâu thuẫn gia đình
Những mâu thuẫn chưa được giải quyết triệt để trong đời sống hôn nhân trước và sau khi sinh là nguyên nhân có thể gây trầm cảm cho người mẹ.
Những cuộc cãi vã, phản bội hay ít có thời gian chia sẻ với nhau, cộng hưởng cùng mâu thuẫn với mẹ chồng, người thân, đồng nghiệp… có thể tạo nên những rào cản về tâm lý, khiến người phụ nữ rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài.
Đặc biệt, nếu phụ nữ bị bạo hành gia đình trong thời gian dài thì nguy cơ mắc bệnh có thể cao gấp 5 lần so với phụ nữ bình thường khác.
4. Đối tượng nào dễ mắc bệnh trầm cảm sau sinh?
Trầm cảm sau sinh có thể xảy ra ở một số đối tượng gặp phải tình trạng như sau:
- Người có tiền sử mắc bệnh trầm cảm sau sinh, nguy cơ tái phát bệnh là 50%. Tiền sử trầm cảm trước thai kỳ, nguy cơ trầm cảm là 25%. Đối với người ngưng sử dụng thuốc chống trầm cảm lúc mang thai, 68% rơi vào trạng thái trầm cảm. Nếu tiếp tục sử dụng thì rủi ro bị trầm cảm là 25%.
- Có tiền sử bị rối loạn lưỡng cực đặc biệt típ 2 (dạng rối loạn lưỡng cực với xu hướng trầm nhiều hơn vui).
- Có tiền sử lạm dụng rượu bia hoặc ma túy.
- Trải qua những biến cố trong cuộc sống trước và sau khi sinh: Bệnh tật, hiếm muộn, thất nghiệp, mất người thân, bạo hành gia đình.
- Thiếu sự giúp đỡ, quan tâm chia sẻ của người thân, đặc biệt là người chồng.
- Thai kỳ không mong muốn, mang thai và sinh con không có thân nhân, bạn bè bên cạnh.
- Khó khăn về vấn đề tài chính, mâu thuẫn với chồng hoặc mẹ chồng.
- Biến chứng thai kỳ như thai lưu, sẩy thai.
- Trầm cảm sau sinh dễ xuất hiện ở phụ nữ sinh con so. Tuy nhiên, điều này vẫn có thể xảy ra đối với chị em sinh con rạ.
5. Vượt qua trầm cảm sau sinh như thế nào?
Có nhiều phương pháp để điều trị chứng trầm cảm sau sinh hiệu quả, bao gồm:
5.1 Tư vấn tâm lý
Phương pháp trị liệu bằng tư vấn tâm lý là hình thức trò chuyện riêng giữa chuyên gia sức khỏe tâm thần (chuyên gia tư vấn, bác sĩ trị liệu, nhà tâm lý học, bác sĩ tâm thần hoặc nhân viên y tế cộng đồng) và người bệnh.
Biện pháp này bao gồm hai loại: “Liệu pháp nhận thức hành vi” giúp người bệnh thay đổi những suy nghĩ, hành vi tiêu cực của mình và “Liệu pháp tương tác” giúp chị em vượt qua những chướng ngại tâm lý để đón nhận sự giúp đỡ từ những người xung quanh.
5.2 Điều trị bằng thuốc
Phụ nữ mắc trầm cảm sau sinh nếu có ý định tự sát hoặc gây hại đến con thì nên được điều trị nội trú tại khoa Tâm thần để ngăn ngừa những tình huống xấu nhất. Lúc này, sốc điện là lựa chọn ưu tiên vì phương pháp này giúp giảm thiểu các triệu chứng trầm cảm chỉ sau vài ngày.
Đối với các trường hợp nhẹ và trung bình, các bác sĩ có thể chỉ định bạn sử dụng một số thuốc chống trầm cảm mới đã được hội Tâm thần học Mỹ chứng minh là an toàn cho cả mẹ và bé (em bé vẫn còn bú sữa mẹ):
Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và noradrenalin (SNRIs)
- Venlafaxine: Đây là loại thuốc có tác dụng giảm thiểu các triệu chứng trầm cảm. Tuy nhiên, thuốc cũng gây ra tác dụng phụ không mong muốn như chóng mặt, buồn nôn… khiến người bệnh khó sử dụng lâu dài. Do vậy, để hạn chế tác dụng phụ, các bác sĩ khuyên bạn nên dùng kết hợp với benzodiazepine liều trung bình.
Nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRIs):
- Paroxetine: Paroxetine có tác dụng giảm lo âu nhanh chóng và ít gây cảm giác khô, đắng miệng cho người dùng. Ngoài ra, thuốc nên được sử dụng nửa liều vào tuần đầu tiên. Từ tuần thứ hai nên dùng cả liều để đạt kết quả.
- Sertraline: Đây là loại thuốc chống trầm cảm sau sinh có khả năng dung nạp tốt, ít tác dụng phụ, không ảnh hưởng đến gan, thận, tim và tác động xấu đối với em bé khi bú sữa mẹ. Ở tuần đầu dùng thuốc, người bệnh có thể đầy bụng, khô miệng hoặc chóng mặt nhẹ. Do đó, các bác sĩ khuyến khích bạn nên dùng nửa liều vào buổi tối sau khi ăn. Từ tuần thứ hai nên sử dụng cả liều.
Nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs)
Bao gồm mitriptylin, imipramin, nortriptyline… có tác dụng tăng sản xuất nồng độ serotonin trong não, cải thiện triệu chứng trầm cảm sau khi sinh. Tuy nhiên, thuốc cũng gây ra nhiều phản ứng phụ như co giật, mất ngủ, rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp, táo bón, khó tiểu tiện…
Khi sử dụng các loại thuốc chống trầm cảm trên, người bệnh cần tuyệt đối tuân theo nguyên tắc kê toa của bác sĩ, dùng đúng thuốc, đúng liều và đúng thời gian điều trị. Nếu có dấu hiệu bất thường nào, người bệnh nên ngay lập tức đến các cơ sở y tế để được hỗ trợ kịp thời.
5.3 Hỗ trợ từ người thân
Trong giai đoạn nhạy cảm này, vai trò của người thân, đặc biệt là người chồng chiếm vị trí rất quan trọng. Nhiều quý ông cho rằng chỉ cần cung cấp giá trị vật chất cho vợ là đủ, trong khi sự quan tâm, chia sẻ và động viên bằng lời nói, hành động mới là yếu tố giúp phụ nữ phục hồi nhanh chóng tình trạng trầm cảm sau sinh.
Chính vì thế, người chồng, gia đình, bạn bè nên gần gũi và hỗ trợ sản phụ trong thời kỳ hậu sản. Đừng xem họ như người bị bệnh, thay vào đó hãy có cách ứng xử bình thường, giúp người mẹ chăm sóc con, để họ được nghỉ ngơi nhiều hơn và làm những điều bản thân thích.
5.4 Giải pháp từ bản thân
Bản năng của phụ nữ là luôn cho đi và ít khi nhận lại. Vì thế, nhiều chị em thường bị “cuốn” vào những gánh nặng cuộc sống, gánh nặng gia đình mà quên đi rằng giải pháp để vượt qua những trở ngại tâm lý đó là phải yêu thương bản thân nhiều hơn.
Do đó, phụ nữ nên cố gắng điều chỉnh lối sống lành mạnh, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và tìm kiếm sự giúp đỡ từ người khác trong việc chăm sóc con. Tránh “ôm đồm” quá nhiều vì sự mệt mỏi có thể làm bệnh trầm trọng hơn. Ngoài ra, chị em cũng cần học cách mở lòng để tâm sự và chia sẻ nhiều hơn với gia đình, bạn bè xung quanh.
> Xem thêm: TOP thực phẩm tốt cho người bị trầm cảm
Xét về góc độ y học, trầm cảm sau sinh thường xuất phát từ tình trạng rối loạn của Estrogen, Progesterone, Testosterone – bộ ba nội tiết tố được sản xuất và chi phối bởi hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng. Đây là bộ ba quan trọng đóng vai trò như “người nhạc trưởng”, giúp điều hòa ổn định và nhịp nhàng toàn bộ hoạt động sống của cơ thể.
Trong đó, Estrogen với thành phần chính là Estradiol có tác động tích cực đến Serotonin (hormone hạnh phúc). Serotonin là một hoạt chất trong não bộ có liên quan đến tâm trạng của phụ nữ. Sự thiếu hụt Serotonin được cho là nguyên nhân trực tiếp khiến chị em rơi vào trạng thái buồn bã, lo lắng và hậu quả là diễn tiến đến căn bệnh trầm cảm.
Vì vậy, bên cạnh thực hiện các biện pháp cải thiện trầm cảm sau sinh, đối với chị em đã ngưng cho con bú, có thể cân nhắc sử dụng sản phẩm chiết xuất từ tinh chất thiên nhiên giúp điều hòa nội tiết tố nữ, điển hình như Lepidium Meyenii – loại thảo dược quý sinh trưởng ở độ cao 4.000m trên dãy núi Andes (Nam Mỹ).
Thành phần dưỡng chất đa dạng của Lepidium Meyenii tác động tích cực đến những thụ thể tiếp nhận nội tiết tố nữ (điển hình như Progesterone) ở vùng viền não (limbic area) – trung tâm của cảm xúc và là “khu vực của cơn giận dữ và bạo lực”. Qua đó, giúp “trấn an” khu vực này, xoa dịu các triệu chứng rối loạn lo âu và căng thẳng của phụ nữ.
Ngày nay, Lepidium Meyenii đã được ứng dụng thành công vào sản phẩm Women’s Ginseng Angela Gold, giúp điều hòa hoạt động của hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng, tạo sự cân bằng có lợi cho các hormone nữ quan trọng theo đúng nhu cầu của mỗi người. Từ đó, mang đến những lợi ích tuyệt vời về sức khỏe, sắc đẹp và sinh lý cho phụ nữ.
Bên cạnh đó, Angela Gold còn chứa tinh chất P. Leucotomos có tác dụng bảo vệ cấu trúc nền của da, tăng cường chống nắng bên trong, giúp nuôi dưỡng làn da căng sáng, mịn màng và tươi trẻ, cải thiện khí sắc rạng ngời sau khi sinh.
Xem thêm:
Tư vấn của bác sĩ về Angela Gold
Angela Gold giá bao nhiêu, mua ở đâu thì tốt?
Phụ nữ mang thai có uống Angela Gold được không?
6. Phòng ngừa trầm cảm sau sinh hiệu quả
Bệnh trầm cảm có thể được tầm soát tốt nếu như chị em có sự trang bị kiến thức và tâm lý trước, trong và sau khi sinh. Ngoài ra, phụ nữ nên bắt đầu một ngày mới nhẹ nhàng và thoải mái hơn bằng cách thực hiện những điều sau:
- Hãy ngủ sớm hơn nếu bạn thường xuyên thức dậy nửa đêm để cho bé bú. Ngoài ra, một giấc ngủ trưa khoảng 30 phút còn giúp cải thiện tinh thần tốt cho chị em.
- Tăng cường thư giãn, giải tỏa tinh thần bằng cách đọc sách, nghe nhạc, thực hiện các bài tập thiền, yoga…
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh, bổ sung các thực phẩm tốt như thịt cá, hải sản, sữa chua, phô mai, rau củ, trái cây hoặc ngũ cốc không hạt… để tăng cường sức đề kháng. Ngoài ra, sau khi sinh con, bạn cũng nên tránh tiêu thụ các thực phẩm như tỏi, cà phê, rượu bia, đồ ăn cay, dầu mỡ… vì đây đều là thực phẩm ảnh hưởng xấu đến vóc dáng và tinh thần của sản phụ.
- Nên chia sẻ với bạn đời, gia đình hoặc các chuyên gia tâm lý để trút bỏ những gánh nặng trong cuộc sống. Bên cạnh đó, bạn có thể hỏi bạn bè về kinh nghiệm chăm sóc bé để gia tăng tương tác tốt hơn.
- Tập sống tích cực, suy nghĩ lạc quan, không nên so sánh bản thân hay con mình với người khác để hạn chế những áp lực đè nặng lên đôi vai.
Trầm cảm sau sinh là một bệnh tâm lý diễn biến phức tạp, có thể gây nhiều hậu quả nghiêm trọng cho người mẹ lẫn đứa con nếu như không được can thiệp y khoa kịp thời. Do đó, bên cạnh thực hiện các phương pháp cải thiện bệnh, chị em đã dừng cho con bú nên cân nhắc sử dụng Angela Gold để điều hòa nội tiết tố nữ, tăng cường sức khỏe và điều chỉnh tâm sinh lý một cách tốt nhất.
